Stan akwarium ogólnego

W dużym akwarium niestety też pojawiły się glony (tak jak w małym). Podejrzewam, że to skutek zwiększonych dawek nawozu mikro jakie podawałem przez ostatnie kilka dni. Rośliny mocno bąblują, ale glony też mają raj.

Dobra wiadomość jest taka, że w końcu rozkwitł mi anubias. Już od kilku dni czekałem aż pokaże się kwiat i w końcu się doczekałem. Wygląda super, szkoda tylko, że pojawiły się na nim glony. Pewnie za kilka dni przekwitnie i trzeba się będzie go pozbyć.

Małe akwarium

W małym pojawił się nowy mieszkaniec. Po dwóch tygodniach oczekiwania wykluł się pierwszy mały szczupieńczyk pręgowany. Tak naprawdę, to wcale nie jest taki mały, myślę, że ma około 8-10mm. Na razie dostał pokarm dla narybku Hikari Plankton Early o najdrobniejszej gradacji. Jak pojawią się nastęne szczupieńczyki (a mam nadzieję, że się pojawią), to nastawię artemię do wyklucia.

Poza tym w akwarium pojawiło się trochę glonów (długich nitkowatych). Na szczęście głównie na żwirku, więc je bez problemu usunąłem. Na co najmniej kilka dni zaprzestaję podawania nawozu mikro. Potem będę go dozował dużo oszczędniej.

Prętnik karłowaty - rozmnażanie

Nazwa łacińska: Prętnik karłowaty / Colisa lalia

Rybka ta pochodzi z Azji południowo-wschodniej. Osiąga maksymalny rozmiar około 5-6 cm. Optymalna temperatura wody to 25-30 do tarła do 30 stopni celsjusza. Twardość wody do 10 dgH. Optymalne ph w zakresie 6-7,5.

Opis

Ryba ta została pozyskana do akwariów w roku 1870. Od tamtej pory można podziwiać wspaniałe kolory tej azjatyckiej ryby. Pomimo upływu wielu lat nadal chętnie jest trzymana w akwariach. Ta spokojna i niewielka rybka wymaga akwarium dobrze zarośniętego, ale niekoniecznie dużego
.

Pochodzenie

Gatunek ten pochodzi z południowego wschodu Azji gdzie żyje w słonecznych i spokojnych wodach Bengalu i Asam. Wody te są dosyć ciepłe z gęstą roślinnością. Żyje w rzekach, jeziorach i kanałach irygacyjnych, a także w dopływach wielkiej rzeki Ganges i mitycznej Bramaputry. Ten płaski region, zdominowany przez pola ryżowe, znajduje się w pobliżu Himalajów, na niewielkiej wysokości pomiędzy 150 a 250 m npm. Obfite deszcze monsunowe powodują czasowe podtopienia, które powodują gwałtowne zwiększenie terenów dostępnych dla tego gatunku.

W rejonach skąd pochodzi jest rybą spożywczą. Sprzedawana jest na licznych targach w postaci suszonej lub mączki rybnej.

Roczne zmiany temperatury
W tym regionie temperatury są bardzo zmienne:

grudzień - luty: 16 do 18 C.
marzec - kwiecień: 30 C.
maj: 40 C.
czerwiec - wrzesień: 14 C.
październik - listopad: 16 C.

Charakterystyka biotopu

Te ozdoby akwarium żyją w wodzie słodkiej, o odczynie lekko kwaśnym lub neutralnym, ubogiej w tlen, ale bogatej w żywy pokarm (glony, robaki, larwy komarów, itp.).

Rozmiar i dymorfizm płciowy

W środowisku naturalnym prętnik karłowaty osiąga wielkość do 7 cm. W akwariach rzadko przekracza 4-5 cm długości. Samice zawsze są nieco mniejsze. Spodziewany czas życia w akwarium to 2-4 lat zależnie od warunków.

Odmiana podstawowa

Odmiana sunset

Odmiana tęczowa

Odmiana neon blue

Ubarwienie

Narybek ma kolor szaro-srebrny, kolor ten zostaje naturalnym ubarwieniem dorosłych samic. W przeciwieństwie do samic, samce mają bogate ubarwienie. Forma dzika ma kolor niebiesko-czerwony (pionowe pasy). Występuje też forma "sunset" i "neon". Mają one ubarwienie pomarańczowe z płetwą grzbietową w odcieniach niebieskiego.

Budowa

Ciało bocznie spłaszczone. Płetwa grzbietowa wąska i długa, praktycznie przez całą długość ciała. U samców płetwa grzbietowa jest zakończona ostro a u samic łagodnie (półokrągła). Płetwa odbytowa także bardzo długa ale wąska. Płetwy brzuszne blisko głowy i przekształcone w długie "wąsy czuciowe". Służą one jako organy dotykowe w mętnych wodach w jakich w naturze żyje ta ryba. Otwór gębowy mały, skierowany w górę, z mocno zarysowaną dolną wargą.

Labirynt

Labirynt, wyspecjalizowany organ oddechowy usytuowany w pobliżu skrzeli, pozwala rybom z tego rodzaju tak zwanym rybom "labiryntowym", żyć w wodach ubogich w tlen.

Z tego powodu, akwarium z rybami labiryntowymi nie powinno nigdy być przykrywane hermetycznie. Powietrze znajdujące się pomiędzy lustrem wody a przykryciem powinno móc cyrkulować. Nigdy też nie powinno być dużo chłodniejsze niż temperatura wody. Ryby te podpływają pod powierzchnię wody, aby nabrać bąbel powietrza wymieszany z wodą. Mieszanina ta jest następnie przemieszczana do labiryntu, gdzie tlen jest absorbowany przez naczynia włosowate znajdujące się w tym organie.

Rozmnażanie

Do rozrodu należy wybrać osobniki około roczne, zdrowe i przyzwyczajone do zróżnicowanego pokarmu. Jeżeli akwarysta ma możliwość wyboru różnych samic, należy wybrać taką, która ma wyraźnie zaokrąglony brzuch.

Kotnik

Na kotnik wystarczające może być akwarium o pojemności 10 litrów. Należy wypełnić je wodą i odczekać 2-3 dni. Temperaturę wody należy utrzymywać w zakresie 28-30 C. Poziom wody powinien być dosyć niski, w granicach 10-20 cm. Ruch wody powinien być niewielki, bez turbulencji, może być zapewniony przez niewielki filtr gąbkowy. Można też na czas tarła całkowicie zrezygnować z filtracji. Ułatwi to samcowi budowanie gniazda.

Powierzchnię wody należy przykryć roślinami pływającymi. Zamiast nich można też umieścić fragmenty roślin z których samiec zbuduje gniazdo. W akwarium powinna się też znaleźć jakaś kryjówka dla samicy, żeby mogła się schować przed wzrokiem samca. Podczas tarła samiec bywa agresywny.

Przygotowanie ryb
Najlepiej najpierw do kotnika wprowadzić samicę a dopiero po kilku godzinach dołączyć samca. Samiec po krótkim zapoznaniu się z akwarium powinien przystąpić do budowy gniazda.

Budowa gniazda
Samiec łączy kawałki roślin w miejscu, które wydaje mu się odpowiednie. Pomaga sobie produkując bąbelki z powietrza wymieszanego ze specjalną wydzieliną.

Przy powierzchni pobiera powietrze, schodzi kilka centymetrów pod gniazdo i wydziela je w postaci dosyć solidnych bąbelków. Dodaje kolejne fragmenty roślin i łączy je aż gniazdo wystarczająco powiększy swój rozmiar. Gniazdo osiąga grubość do 2 cm i średnicę około 4-5 cm.

Zaloty

Samiec przerywa od czasu do czasu swoją pracę, żeby odwiedzić samicę i zaprezentować przed nią swoje rozpostarte płatwy. Lekko ją uderza w okolicy brzucha i czasami podskubuje jej płetwy. Samica pozostaje w pobliżu przez cały czas budowania gniazda. Kiedy braknie jej powietrza i nie ma innego rozwiązania niż podpłynąć pod powierzchnię, robi to z dużą prędkością i wraca do miejsca gdzie się chowa, w przeciwnym razie, gdyby samiec ją spotkał na swojej drodze, zaatakowałby ją. 

Składanie ikry

Po pewnym czasie zachodzi duża zmiana w zachowaniu samca. Samica samica robi się bardziej odważna i pochyla się przed samcem, jakby samiec był jej niezbędny, podpływa pod gniazdo żeby połączyć się z samcem, dotykając go swoimi nitkowatymi płetwami. Te zabiegi ze strony samicy pobudzają samca do zgięcia się w pół i objęcia samicy. Samica wpływa w zwinięte w półokrąg ciało samca, podczas gdy samiec zacieśnia uścisk i delikatnie otacza samicę. Dwa osobniki mocno ściśnięte obracają się i obracają się na plecy, umieszczając brzuchy pod gniazdem. W tym momencie samiec mocno ściska samicę. W tym momencie samica uwalnia ikrę a samiec mlecz. Lekkie i drobne jajeczka w kolorze szarym, lżejsze od wody, podpływają w górę, gdzie są zatrzymywane przez gniazdo z piany.

W tym samym czasie para się rozdziela i samica powoli odpływa w dół. Potem odpływa do swojej kryjówki, a w tym czasie samiec ma moment oszołomienia, podczas którego pozostaje w miejscu. Następnie podpływa pod gniazdo zbierając tę ikrę, która odpływa z gniazda i umieszcza ją w z powrotem w gnieździe. Potem ma chwilę na poprawienie gniazda, przesuwa fragmenty, które mogły się poruszyć, aż do momentu gdy samica znowu podpływa do niego. W tym momencie rozpoczyna się składanie kolejnej porcji ikry.

Istotne jest żeby odłowić samicę gdy tarło się zakończy. W przeciwnym razie samiec jest zdolny do takich prześladowań samicy, że jest nawet w stanie zamęczyć ją na śmierć. Takie zachowanie samca jest typowe tylko podczas okresu tarła. Poza okresem tarła para (lub kilka par) mogą żyć spokojnie razem w akwarium ogólnym lub gatunkowym.

Opieka nad gniazdem

Po odłowieniu samicy można obniżyć poziom wody do 10-15 cm. Należy to robić bardzo ostrożnie, aby nie uszkodzić gniazda z ikrą. Samiec zajmuje się w tym momencie opieką nad gniazdem, która polega na dostarczaniu dodatkowych bąbelków i fragmentów roślin. Zjada też niezapłodnione jajeczka, które mogłyby się popsuć i zakazić resztę ikry przez rozprzestrzenianie infekcji np. grzybiczej.

Narybek

Uzyskanie narybku jest stosunkowo łatwe, ale trudniejsze jest wyżywienie go, szczególnie w pierwszych dniach.

Wyklucie narybku

Po 12 do 36 godzinach od złożenia ikry (zależnie od temperatury i warunków, przeciętnie po 24 godzinach) wykluwa się narybek. Rybki są bardzo małe i nie pływają. Niektóre próbują się przemieszczać lub opadają. Są wtedy chwytane przez samca i z powrotem umieszczane w gnieździe. Samca można usunąć od razu po wykluciu lub w momencie, gdy narybek zaczyna samodzielnie pływać.

Narybek żywi się przez pierwsze dni zawartością woreczka żółtkowego. Wchłonięcie woreczka żółtkowego jest dla rybek sygnałem do rozpoczęcia żerowania i samodzielnego pływania. Zwykle następuje to 3-4 doby po wykluciu. W tym momencie narybek rozpoczyna łapczywe żerowanie.

Żywienie narybku

Normalnie, w zrównoważonym akwarium z gęstą roślinnością pływającą, narybek znajdzie mikroplankton pomiędzy korzeniami i liśćmi roślin pływających. Powinno się dodawać trochę drobno zmielonego pokarmu lub kilka kropli mleka, żeby podtrzymać rozwój mikroorganizmów. Według możliwości należy dostarczać mikroplankton, świeżo wyklutą artemię lub inny drobny pokarm żywy. Kiedy podrosną można podawać rozwielitkę i suchy rozdrobniony pokarm. 

Formowanie labiryntu

Przez  pierwsze trzy tygodnie narybek rozwija za pomocą skrzel, z tego powodu woda powinna być dobrze natleniona. Po tym czasie przechodzą okres formowania labiryntu. Jest to kres krytyczny w życiu narybku, kiedy duża część z nich może zginąć. Po uformowaniu labiryntu narybek będzie często podpływał pod powierzchnię w celu nabrania powietrza.

Akwarysta powinien być świadomy, że dostarczane powietrze powinno być czyste i mieć odpowiednią temperaturę. Akwarium powinno być przykryte aby powietrze miało temperaturę wody, ale należy pozostawić możliwość wentylacji.

Rozwój narybku

Jeśli wszystko pójdzie dobrze, narybek, po początkowym okresie powolnego wzrostu, będzie miał około 2 cm po okresie około 2 tygodni. Po dziesiątym tygodniu można próbować rozróżnić płeć na podstawie niebieskiego koloru, który pojawia się na nitkowatych płetwach. Z powodu licznych odmian barwnych rozpoznanie płci może być jednak utrudnione.

Bibliografia
Na podstawie strony http://www.drpez.net. Tłumaczenie z hiszpańskiego: Roman Linde.

Rasbora klinowa

Nazwa łacińska: Trigonostigma heteromorpha / Rasbora heteromorpha

Rybka to pochodzi z Azji południowo-wschodniej. osiąga niewielkie rozmiary w zakresie 4,5-5 cm. Optymalna temperatura to zakres 22-25 a do tarła trochę więcej do 28 stopni celsjusza. Najlepiej czuje się w miękkiej wodzie  o twardości do 6 dgH. Zalecane ph to zakres 5,5-7.

Mała, spokojna i stadna rybka. Należy trzymać kilka sztuk (minimum 5-6). Nie wymaga dużego akwarium, ale potrzebuje trochę przestrzeni do pływania. Dobrze czuje się w wodzie bogatej w garbniki (filtrowanej przez torf). 

Ciekawe jest składanie ikry przez ten gatunek. Samica odwraca się do góry brzuchem pod rozłożystym liściem. Samiec jej towarzyszy obejmując ją ogonem i ściskając. Wtedy dochodzi do wypuszczenia ikry i zapłodnienia. Narybek wylęga się po 24-36 godzinach i jest bardzo mały w związku  z czym mogą wystąpić problemy z utrzymaniem narybku.

Żabienica amazońska

Nazwa łacińska: Echinodorus amazonicus.

Wysoka i rozłożysta roślina, która wymaga dużo miejsca (do 50 cm wysokości i 60 szerokości). Jest przy tym bardzo dekoracyjna. Powinna być sadzona w dużych akwariach. Rozmnaża się wypuszczając pędy kwiatowe, które nad wodą wytwarzają kwiaty i nasiona, a pod wodą od razu miniaturowe rośliny. Rośnie dosyć szybko i wymaga dużej dostępności składników pokarmowych. U mnie przy obfitym nawożeniu (także CO2) i umiarkowanym świetle liść rośnie 3-5 dni. W akwarium LT może to trwać kilka razy dłużej.

Rotala wspaniała

Łacińska nazwa: Rotala macrandra. Wspaniała czerwona roślina, łodygowiec o wysokości do 30-50 cm. Dosyć wymagająca (silne oświetlenie oraz CO2). W dobrych warunkach rośnie szybko i ładnie się rozkrzewia. Do uzyskania silnie czerwonego koloru potrzebuje sporo światła (w przeciwnym razie jest bardziej zielona). 

Rozmnażanie przez odcięcie stożka wzrostu i pędy boczne.

Pogestemon Helferi

Roślinka niska na pierwszy plan. Rośnie niewysoka, do 5-10 cm. Dosyć wymagająca. Gwałtownie reaguje na braki żelaza. Przy słabym oświetleniu wyciąga się w górę. Należy sadzić w grupie, gdyż wtedy widać jej urodę. Wymaga sporo światła i nawożenia żelazem. Ma drobne karbowane liście, które wyglądają naprawdę ciekawie. Nadaje się do tworzenia "trawnika" na pierwszym planie. Rozmnaża się wypuszczając nowe roślinki z głównej łodygi. Roślinkę gdy podrośnie można przyciąć (pozostawiona łodyga wypuści nowe roślinki) a uzyskaną w ten sposób sadzonkę można posadzić w innym miejscu.

Optymalne stężenia nawozów dla roślin w akwarium

Wielu początkujących akwarystów zastanawia się co tak naprawdę jest potrzebne do pięknego wzrostu roślin w akwarium. Na forach co chwila pojawiają się pytania jak nawozić akwarium aby rośliny rosły zdrowo. Poniższy artykuł stara się odpowiedzieć na te pytania.

Pomiar stężenia nawozów

Do akwarium wprowadzamy pewne ilości substancji odżywczych (głównie z jedzeniem dla ryb i podmieniając wodę). Substancje te mogą się kumulować (gdy podmieniamy za mało wody) lub mogą wystąpić braki (gdy rośliny zużyją dostępną ilość).

W określeniu zawartości niektórych z substancji odżywczych mogą nam pomóc testy akwarystyczne. Niestety ich wspólną cechą jest bardzo mała dokładność. Testy amatorskie potrafią zawyżać lub zaniżać wskazania nawet o ponad 100%.

Najsłabsze pod względem dokładności są testy paskowe "All-in-one", które mierzą kilka parametrów na raz. Dokładniejsze, ale droższe są testy kropelkowe. Najdroższe, ale i najlepsze testy potrafią kosztować grubo ponad 100 zł (za test pozwalający wykonać np. 30 pomiarów stężenia jednej substancji).

Stężenie substancji w praktyce akwarystycznej najczęściej określane są w miligramach na litr (mg/l). Zamiennie używa się też określenia ppm (Parts Per Milion), czyli "części na milion". Określenie "ppm" jest bezwymiarowe, tzn. może odnosić się zarówno do wagi jak i do np. objętości. W praktyce akwarystycznej przyjęło się stosować ppm "wagowe", tzn. stężenie wyrażone w "ppm" jest równe "mg/l" (ponieważ z dobrym przybliżeniem 1 litr wody waży 1 milion miligramów).

Makroelementy

Związki potrzebne roślinom w dużych ilościach nazywane są makroelementami. Do tych związków zaliczane są węgiel (C), azot (N), fosfor (P), potas (K) oraz magnez (Mg). Magnez przez niektóre osoby zaliczany jest do mikroelementów.

Należy też wspomnieć, że do prawidłowego procesu fotosyntezy potrzebne jest roślinom odpowiednie natężenie światła. Przy niskim poziomie oświetlenia rośliny będą rosły powoli pomimo dostarczenia dużej ilości związków odżywczych. Przy wysokim poziomie oświetlenia niedostarczenie odpowiedniej ilości związków odżywczych skończy się najprawdopodobniej masowym rozwojem glonów. Dlatego swoje pierwsze akwarium warto oświetlić niezbyt mocno (0,3-0,5 W/l). 

Węgiel

Pierwiastek ten jest podstawowym budulcem dla roślin. Przy braku dostępu do źródła węgla rośliny nie będą rosły prawidłowo.

W akwarium podstawowym źródłem węgla jest rozpuszczony w wodzie dwutlenek węgla (CO2). Dwutlenek węgla jest bardzo dobrze rozpuszczalny w wodzie. Jest on dostępny w niewielkiej ilości cały czas, ponieważ przenika on z powietrza do akwarium. Na skutek dyfuzji CO2 z powietrza do wody w akwarium może utrzymywać się poziom około 3-4ppm (o ile rośliny nie zużywają go gwałtowanie). CO2 powstaje też na skutek oddychania ryb oraz rozkładu materii organicznej przez bakterie. Dla porównania warto wspomnieć, że butelkowana gazowana woda ma stężenie CO2 około 1500 ppm lub więcej.

Naturalnie dostępny CO2 może być wystarczający o ile oświetlenie akwarium nie jest zbyt intensywne (do 0,5 W/l). Powyżej tej granicy CO2 na pewno będzie za mało i może spowodować to glony. Napowietrzanie akwarium tylko pogarsza sprawę powodując wytrącanie się CO2 z wody. Chcąc utrzymać dobry wzrost roślin przy wyższym oświetleniu dozowanie CO2 do akwarium jest koniecznością.

Przyjmuje się, że wystarczającym poziomem zawartości CO2 w akwarium jest 20-40ppm (nawet przy bardzo intensywnym oświetleniu 1W/l). Warto też wspomnieć, że górna granica tego stężenia może już być szkodliwa dla niektórych gatunków ryb. Jednak większość ryb doskonale znosi podwyższoną zawartość CO2 (gupiki np. wytrzymują stężenie nawet do 100ppm). Z tego powodu kiepskim pomysłem jest dodawanie gazowanej wody do akwarium, gdyż gwałtowna zmiana stężenia CO2 może doprowadzić do śmierci ryb.

Dodatkowym (lub jedynym w przypadku mniejszych akwariów) źródłem węgla może być tzw. "węgiel w płynie". Jest to odpowiednio spolimeryzowany aldehyd glutarowy, który zawiera przystępną dla roślin postać węgla. Dodatkowo preparat ten działa antyglonowo. W pozbyciu się glonów pomaga przedawkowanie 2-3 krotne przez okres do dwóch tygodni. Preparat ten podaje się w dawkach dziennych, gdyż w środowisku wodnym ulega dosyć szybkiemu rozkładowi (w ciągu kilkunastu godzin).

W sprzedaży dostępny jest u nas "Easy Carbo" firmy Easy Life oraz "Carbo" polskiej firmy Aqua-art (dużo tańsze). Polecam stosowanie szczególnie w małych akwariach z niskim lub średnim poziomem oświetlenia.

Azot

Zużywany w dużych ilościach przez rośliny. Głównym źródłem azotu w akwarium są jony azotanowe (NO3) powstałe w wyniku przemian azotu w akwarium (cyklu azotowego). Azot jest dostarczany do akwarium głównie z jedzeniem dla rybek. W słabo oświetlonych akwariach ilość w ten sposób wprowadzonego azotu może być wystarczająca lub nawet za duża. W związku z tym nadmiar związków azotu należy usuwać poprzez cotygodniowe podmiany wody (20-50% objętości akwarium).

Z badań wynika, że w gęsto obsadzonym zbiorniku z dużą ilością światła maksymalne zużycie tygodniowe to około 20 mg/l. Stężenie NO3 w akwarium nie powinno przekraczać 50-80 mg/l a najlepiej utrzymywać je na poziomie 10-20 mg/l. Dawki powyżej 100 mg/l są już szkodliwe dla niektórych gatunków ryb.

Dobrym źródłem azotu (o ile jest potrzeba wprowadzenia dodatkowych ilości) jest saletra potasowa (KNO3). Zaletą tego związku jest to, że dodatkowo wprowadza potas (K), który także jest potrzebny w akwarium. Dla bardziej doświadczonych akwarystów źródłem azotu może być też saletra amonowa (NH4NO3), która dodatkowo wprowadza do akwarium jon amonowy (NH4), który w większych stężeniach (powyżej 1 mg/l) może być przyczyną powstawania glonów lub uszkodzeń płetw i skrzeli u ryb.

Braki azotu to przede wszystkim blade liście. Część roślin wybarwia się na czerwono przy niskim poziomie azotu.

Fosfor

Głównym źródłem fosforu (P) w akwarium (podobnie jak w przypadku azotu) jest pokarm dla ryb. Do usuwania nadmiaru fosforanów zalecane są cotygodniowe podmiany wody. Fosfor w postaci dostępnej dla roślin występuje w akwarium jako jon fosforowy (PO4).

Maksymalne tygodniowe zapotrzebowanie wynosi około 3 mg/l. Braki fosforu mogą być przez dłuższy czas niewidoczne, gdyż rośliny potrafią zmagazynować dosyć sporą ilość tego pierwiastka. Niektóre aktywne podłoża (np. Amazonia) potrafią chłonąć spore ilości fosforu podczas pierwszych miesięcy użytkowania, dlatego w przypadku posiadania takiego podłoża zalecane jest dawkowanie dzienne.

Kumulacja fosforu w akwarium może doprowadzić do glonów, gdyż dostępność tego związku powoduje dużo szybszy wzrost roślin i zwiększenie zapotrzebowania na pozostałe składniki. Niektórzy z powodzeniem utrzymują powolny wzrost roślin bez glonów poprzez ograniczenie ilości dostępnych fosforanów praktycznie do zera. Zmniejszenie dostępności  fosforanów spowoduje, że zapotrzebowanie na pozostałe składniki (w tym CO2) gwałtownie spadnie.

Dodatkowym źródłem fosforu mogą być związki takie jak KH2PO4 lub K2HPO4 (dostępne w sklepach chemicznych lub poprzez specjalizowane sklepy akwarystyczne).

Potas

W akwarium zwykle występują braki potasu, dlatego należy wprowadzać jego dodatkowe ilości poprzez podawanie dodatkowych nawozów. Dostępne są komercyjne nawozy potasowe lub można podawać siarczan potasu (K2SO4). Potas jest zużywany w niewielkiej ilości, ale można utrzymywać w akwarium wyższe stężenie potasu bez szkody dla ryb i roślin i bez obawy o wywołanie glonów. Zalecane stężenie w akwarium to około 20-30 mg/l.

Brak potasu powoduje rozluźnienie blaszki liściowej i jej rozpadanie się. Niedobór potasu stosunkowo łatwo jest rozpoznać.

Magnez

W Polsce woda wodociągowa zwykle zawiera za małe ilości magnezu, dlatego koniecznie jest jego dodawanie. Magnez ocenia się jako bezpieczny dla ryb, można utrzymywać wyższe stężenie tego pierwiastka. Optymalny zakres to 5-10 mg/l.

Magnez bierze udział w budowaniu chlorofilu, więc jego braki mogą spowodować, że rośliny będą blade i ze słabą zdolnością do fotosyntezy.

W sprzedaży dostępne są nawozy z magnezem, czasem nawozy mikroelementowe zawierają dodatkowo magnez. Można też do akwarium podawać tzw. sól gorzką (MgSO4) dostępną w aptece. Magnez występuje w tym związku jako uwodniony, tzn. do każdej cząsteczki MgSO4 dołączone jest 7 cząsteczek wody (siedmiowodny siarczan magnezu). z tego powodu zawartość magnezu w tym związku jest mała, więc trzeba podawać całkiem spore ilości.

Wapń

W Polsce woda zawiera dosyć wysokie stężenie tego związku (wystarczające do zastosowań akwarystycznych). Zwykle problemem jest obniżenie twardości wody (związki wapnia i magnezu) do żądanego dla niektórych gatunków ryb poziomu. Dla wapnia bezpieczny zakres jest bardzo duży 20-300 mg/l, chociaż wyższe poziomy też nie powinny sprawiać problemu.

Mikroelementy

Pierwiastki potrzebne roślinom w niewielkiej ilości nazywane są mikroelementami (mikro). W skład nawozów mikroelementowych wchodzi żelazo (Fe) oraz inne pierwiastki śladowe takie jak: mangan (Mn), bor (B), miedź (Cu), cynk (Zn) oraz molibden (Mo). Samodzielne przygotowanie mieszanki mikro jest bardzo trudne. Głównie dlatego, że metale te muszą być odpowiednio zabezpieczone (chelatowane) aby nie przeszły szybko w formę niedostępną dla roślin.

Woda wodociągowa może zawierać spore ilości żelaza, ale jest ono niedostępne dla roślin, gdyż jest utlenione. Z tego powodu należy podawać do akwarium nawozy mikro, które zawierają żelazo i pozostałe pierwiastki śladowe w odpowiednich proporcjach.

Nawozy żelazowe należy podawać w takiej ilości aby osiągnąć poziom około 0,5 mg/l żelaza. Mówimy oczywiście o dawkach tygodniowych. Pozostałe pierwiastki będą wtedy dostępne w wystarczającej ilości. 

Żelazo jest składnikiem chlorofilu i jego braki widoczne będą jako bladość liści pomiędzy żyłkami (chloroza międzyżyłkowa). Niektóre rośliny bardzo gwałtownie reagują na braki żelaza i zamierają lub karłowacieją im stożki wzrostu (np. rotala rotundifolia).

Dodawanie nawozów

W przypadku nawozów kupowanych jako gotowe, dawkowanie zwykle opisane jest na opakowaniu. Niestety rzadko się zdarza, że skład jest opisany i wiemy o ile podniesiemy stężenie w akwarium danego składnika. Z takim opisem spotkałem się w przypadku nawozów żelazowych (np. 10 ml nawozu podniesie poziom żelaza 0,5 mg/l w akwarium 100 litrowym). W przypadku takiego opisu wystarczy przeliczyć sobie proporcję na akwarium jakie posiadamy, np.w akwarium 50 litrowym trzeba użyć połowę tego nawozu, czyli 5 ml).

Jeżeli chcemy wiedzieć o ile podnosimy stężenia nawozów w akwarium musimy samodzielnie przygotować mieszankę nawozową z odpowiednich składników (soli). Przygotowanie takiego nawozu opiszę w oddzielnym artykule.

Podsumowanie

Ciężko powiedzieć ile nawozów musi być dodawane do akwarium zależy to w dużej mierze od ilości ryb i roślin w zbiorniku jak i od obfitości karmienia. Przyjmuje się, że w akwarium należy utrzymywać następujące poziomy składników odżywczych:

• Azot (NO3) - 5-20 mg/l
• Potas (K) - 10-30 mg/l
• Fosfor (PO4) - 0-3 mg/l
• Magnez (Mg) - 5-10 mg/l
• Żelazo (+pierwiastki śladowe) - 0,1-1 mg/l

Są to oczywiście dane orientacyjne i zależą one od preferencji akwarysty i filozofii nawożenia akwarium. Niektórzy akwaryści utrzymują niskie poziomy NO3 i Fe aby doprowadzić do ładnego wybarwienia się roślin czerwonych. Z kolei w zbiornikach nawożony metodą Estimated Index (EI) utrzymywane są wyższe poziomy wszystkich nawozów a ich nadmiar usuwany jest z dużymi (50%) cotygodniowymi podmianami.

Wybór oświetlenia do akwarium.

Artykuł omawia tematy związane z doborem oświetlenia do akwarium.

Oświetlenie akwarium jest sprawą kluczową. W słabo oświetlonym akwarium nie ujrzymy piękna większości ryb a i rozwój roślin będzie utrudniony lub nawet niemożliwy. Zbyt mocno oświetlone akwarium może stwarzać nawet więcej problemów niż akwarium słabo oświetlone, głównie przez masowy rozwój glonów jaki może wtedy wystąpić. Jakie powinno być więc oświetlenie w akwarium?

Źródło światła

Na początku należy wspomnieć, że zwykłe żarówki nie nadają się do oświetlania akwarium. Barwa światła jest zbyt żółta i produkują zbyt dużo ciepła w stosunku do produkowanej ilości światła. Mają one słabą efektywność.

Jako źródło światła w akwarium stosuje się głównie świetlówki  jarzeniowe. Występują one w dwóch podstawowych odmianach T5 i T8.

Świetlówki T8 są to rury o średnicy 26mm (czyli dosyć sporo). Są to świetlówki starszego typu, mające mniejszy strumień świetlny (ilość światła na wat mocy) niż świetlówki T5. Świetlówki T8 są standardowo stosowane w pokrywach kupowanych jako zestaw z akwarium. Żywotność świetlówek T8 jest ograniczona. Zwykle po około roku używania świetlówka powinna być wymieniona, gdyż spada ilość światła produkowana przez nią.

Świetlówki T5 mają średnicę 16mm (są dużo cieńsze), dzięki czemu mniej światła się marnuje. Mają też większy strumień świetlny i dużo dłuższą żywotność. Świetlówki T5 mogą być używane przez okres około 3 lat i w tym czasie ilość produkowanego przez nie światła spada tylko nieznacznie.

Do zasilania świetlówek T5 i T8 konieczne są odpowiednie stateczniki. Możliwe jest zastosowanie statecznika elektromagnetycznego (z tzw. starterem) lub statecznika elektronicznego. Stateczniki elektroniczne mają taką zaletę, że nie nagrzewają się tak mocno jak elektromagnetyczne oraz zużywają około 40% mniej prądu. Do stateczników elektronicznych nie potrzebny jest też starter, ale za to są znacząco droższe niż stateczniki elektromagnetyczne.

W tańszych (i mniejszych) pokrywach stosuje się też zwykłe świetlówki kompaktowe. Mają one tę wadę, że praktycznie niemożliwe jest znalezienie świetlówek kompaktowych o odpowiedniej barwie światła. Barwa światła zostanie omówiona w dalszej części artykułu.

Popularnym źródłem światła są też żarniki metahalogenowe (HQI). Takie oświetlenie ma formę lampy wieszanej nad akwarium. Najmniejsze lampy tego typu mają 75W, więc nadają się raczej do akwariów większych. Wadą takich lamp jest mocne nagrzewanie się lampy oraz konieczność stosowania specjalnych zabezpieczeń. Rozwiązanie to jest też niestety dosyć drogie daje za to przyjemne światło z atrakcyjnymi odbłyskami pod wodą. Można znaleźć żarniki o odpowiedniej do akwarium barwie światła.

Niektórzy akwaryści próbują też oświetlać akwaria za pomocą LED (diody świecące) oczywiście specjalnych o dużej mocy. Rozwiązanie to pozwala na oświetlenie mniejszych akwariów, ale jest drogie, ze względu na konieczną elektronikę do sterowania napięciem zasilającym diody. Diody o dużej mocy trzeba też chłodzić za pomocą specjalnych radiatorów.

Moc oświetlenia

Do określania mocy oświetlenia używa  się bardzo często współczynnika W/l (ilość Watów na litr pojemności akwarium). Współczynnik ten obliczamy dzieląc moc zainstalowanego oświetlenia na nominalną pojemność akwarium. Na przykład świetlówka T8 o mocy 15W dla akwarium 60l daje 0,25W/l (15W/60l).

Do określania mocy używa się też czasem lm/l, czyli ilości lumenów na litr. Lumen jest jednostką natężenia światła w układzie SI (układzie podstawowych jednostek fizycznych). Dwie świetlówki o identycznej mocy nominalnej (np.15W) mogą produkować inną ilość światła. Większą ilość światła produkuje ta świetlówka, która ma więcej lumenów. Nie znaczy to, że taka świetlówka będzie się nam wydawała jaśniejsza, a to z tego powodu, że produkowane światło może być w zakresie słabo odbieranym przez oko ludzkie. Jasność w lumenach dotyczy całego zakresu produkowanego przez świetlówkę.

W zależności od zainstalowanej mocy oświetlenia (jarzeniowego T5/T8) akwaria możemy podzielić na:

• słabo oświetlone - do 0,3 W/l
• normalnie oświetlone - 0,3 - 0,5 W/l
• mocno oświetlone - 0,5 - 0,8 W/l
• bardzo mocno oświetlone - powyżej 0,8 W/l

Dla początkujących akwarystów polecam akwaria normalnie oświetlone (0,3 - 0,5 W/l). Niezbyt mocne oświetlenie wybacza wiele błędów popełnianych przy prowadzeniu akwarium. Oświetlenie w górnej granicy tego zakresu pozwala już na uprawianie nawet dosyć wymagających gatunków roślin.

Silne świetlenie nie jest przyczyną powstawania glonów. Silne oświetlenie może spowodować nierównowagę w zbiorniku, która spowoduje glony.

Temperatura barwowa i współczynnik oddawania barw

Świetlówki i żarniki oznaczane są specjalnymi symbolami, które określają barwę światła (temperaturę barwową) i współczynnik oddawania barw.

Temperatura barwowa określana jest w stopniach kelwina.

W akwariach najczęściej stosuje się świetlówki z zakresu 6400K - 10000K.

Współczynnik oddawania barw (RA) określa jak bardzo światło jest zbliżone do światła słonecznego. Nie wszystkie świetlówki akwarystyczne mają wysoki współczynnik RA, gdyż część świetlówek ma takie widmo światła, które jest bardziej korzystne dla roślin (np. bardzo popularna Philips Aquarelle).

Akwarium będzie wyglądało naturalnie (jak oświetlone światłem słonecznym), gdy użyjemy świetlówek o wysokim współczynniku RA (powyżej 90).

Wiele świetlówek ma na sobie oznaczenia dotyczące obu współczynników. Na przykład bardzo popularna (a przy tym dosyć tania) świetlówka Philips TLD 965. Ze współczynnika 965 możemy odczytać, że współczynnik RA wynosi powyżej 90 (pierwsza cyfra) a temperatura barwowa wynosi 6500K (dwie pozostałe cyfry i trzeba dopisać dwa zera).

Sposób montażu

Świetlówki są zwykle montowane w obudowie nad akwarium. Typowo jest to zamknięta pokrywa nad akwarium. 

Popularne są też tzw. belki oświetleniowe. Są to specjalne obudowy świetlówek, które stawia się na krawędzi akwarium lub zawiesza nad nim.

Lampy HQI są po prostu wieszane nad akwarium lub przytwierdzane do ściany nad akwarium.

Sposób montażu oświetlenia zależy od preferencji akwarysty (zbiornik otwarty czy zamknięty) oraz od posiadanych środków i możliwości lokalowych.

Należy tylko pamiętać, żeby nie montować świetlówek zbyt nisko nad wodą, gdyż narażone będą na znaczne zawilgocenie i uszkodzenie oraz światło będzie padało pod zbyt dużym kątem i będzie się odbijało od powierzchni zamiast wpadać do zbiornika. Z tych powodów należy zachować odległość od wody co najmniej 8-10 cm.

Uwagi

Ilość dostępnego światła można zwiększyć umieszczając nad świetlówką odbłyśnik. Można kupić gotowe odbłyśniki z polerowanej blachy aluminiowej lub na przykład wykleić wnętrze obudowy folią aluminiową. Odpowiedni odbłyśnik może zwiększyć ilość dostępnego dla roślin światła o nawet 40%.

Wybór pierwszego akwarium

Artykuł omawia problemy związane z wyborem pierwszego akwarium.

Wstęp

Zakup pierwszego akwarium jest bardzo ważną chwilą dla początkującego akwarysty. Podjęta decyzja może wpłynąć na to jak nasze hobby rozwinie się w przyszłości. Błędna decyzja może spowodować całkowitą niechęć do akwarystyki.

Wielkość akwarium

Niektórzy uważają, że pierwsze akwarium powinno być małe i motywują to wielkością ponoszonych kosztów. W takim przypadku kończy się zwykle na kupnie akwarium 25 litrowego. Warto jednak dołożyć trochę pieniędzy i kupić akwarium w granicach 70-100 litrów.

Małe akwarium ma oczywiście swoje zalety, wśród których na pewno na leży wymienić:

• mniejsze koszty początkowe na akwarium i wyposażenie
• tańszą eksploatację - małe oświetlenie i filtry zużywają mniej prądu
• łatwość wykonania podmiany wody w razie problemów

ale ma też wady:

• w małej objętości wody ciężko uzyskać stabilne warunki
• urządzenia techniczne zajmują sporo przestrzeni
• bardzo trudno zaplanować sensowną aranżację wnętrza akwarium
• nie można sobie pozwolić na wiele ciekawych gatunków ryb i roślin
• akwaria do 25 litrów często sprzedawane są z oświetleniem ze zwykłej żarówki, które do celów akwarystycznych jest raczej nieodpowiednie

W akwarium minimum 70 litrowym sytuacja jest już zupełnie inna:

• można tak ukryć urządzenia techniczne, że są praktycznie niewidoczne
• większa pojemność pozwoli na trzymanie większej ilości ryb i roślin
• łatwiej zapewnić stabilne warunki w akwarium - pierwsze błędy związane z przekarmianiem ryb nie będą miały dużego wpływu na jakość wody
• łatwiej stworzyć ciekawą kompozycję
• łatwiej dokonać modyfikacji gdy nasze hobby zacznie się rozwijać

Niestety większe akwarium ma też pewne wady:

• początkowe koszty są wyższe
• cotygodniowa podmiana wody jest trudniejsza i zajmuje więcej czasu
• urządzenia (w tym oświetlenie) zużywają więcej energii

Jak łatwo zauważyć w przypadku małych akwariów jest więcej wad niż zalet a sytuacja odwraca się w przypadku akwariów większych.

Proporcje zbiornika

Wymiary akwarium mają zasadnicze znaczenie. Zbiorniki wysokie (powyżej 50 cm) bardzo ciężko jest prawidłowo oświetlić. Pierwsze akwarium nie powinno być wyższe niż 40 cm, co pozwoli na lepsze doświetlenie roślin przy dnie (odejdzie jeszcze warstwa podłoża).

Akwarium nie powinno być też zbyt wąskie. Wydaje się, że 30 to wielkość minimalna, która pozwoli potem na zbudowanie w akwarium odpowiedniej aranżacji. Akwaria 20 cm są stanowczo zbyt wąskie.

Długość akwarium jest raczej kwestią gustu. Ostatnio można spotkać akwaria w formie kostki (wszystkie boki równe), które wydają się ciekawą alternatywą dla klasycznych akwariów. Dobrym pomysłem wydaje się zakupienie na początek akwarium o boku 40cm (64litry).

W handlu znajdują się też akwaria z przednią szybą profilowaną (zdjęcie obok). Akwarium takie powoduje pewne zniekształcenia gdy patrzy się przez przednią szybę. Akwaria takie zwykle kupują osoby niezorientowane i bez doświadczenie. Wśród doświadczonych akwarystów bardzo mało jest miłośników akwariów profilowanych (ja nie spotkałem).

Na koniec rozważań na temat wymiarów zbiornika należy wspomnieć, że tzw. "kule" nie są odpowiednim miejscem do trzymania ryb. Takiego zbiornika nie da się sensownie oświetlić ani zapewnić odpowiednich urządzeń technicznych.

Oświetlenie

Niestety tu mam kiepskie wieści. Zwykle oświetlenie sprzedawane razem z akwarium (pokrywa z oświetleniem) jest kiepskiej jakości, nieodpowiednie lub po prostu zbyt słabe.

Akwarium dla początkującego powinno być oświetlone świetlówkami (a nie żarówkami) o mocy, która zapewni około 0,3-0,5W/L. Oznacza to, że dla akwarium 60 litrów powinno to być około 20-30W. Tymczasem akwaria 60-72 litry zwykle sprzedawane są z jedną świetlówką 15W. 

Jeszcze gorzej jest w akwariach małych. Akwaria 25 litrowe często sprzedawane są z pokrywą ze zwykłą żarówką. Takie oświetlenie nie pozwoli na prawidłowy rozwój roślin.

Możliwe są różne rozwiązania tego problemu. Albo decydujemy się na przeróbkę obudowy (zwykle dołożenie dodatkowej świetlówki), albo rezygnujemy z pokrywy na rzecz lampek akwarystycznych nakładanych na brzeg akwarium (zdjęcie obok). Możemy też (o ile mamy trochę zdolności manualnych) zbudować samodzielnie pokrywę (np. ze spienionego PCV i zakupionych części elektrycznych).

Żadne z tych rozwiązań nie jest niestety tanie. Jako alternatywę mamy postawienie akwarium w takim miejscu w mieszkaniu, które jest dosyć jasne, ale nie narażone na bezpośrednie oświetlenie słoneczne przez zbyt długi czas.  

Podsumowanie

Wybór akwarium nie jest sprawą prostą. Tym bardziej jeżeli ma ono później być ozdobą mieszkania a nie kolejnym gratem. Niestety producenci nie ułatwiają akwarystom zadania zalewając rynek akwariami małymi, profilowanymi i ze zbyt słabym oświetleniem.

Małe akwarium

Akwarium bardzo ładnie się rozwija a to z następujących powodów:

• dużo światła, czyli 24W światła na 27 litrów (prawie 1W/l)
• dozowanie CO2 przez mieszacz, który nie dopuszcza do strat
• solidne dawki makro i mikroelementów

W akwarium nie ma najmniejszych problemów ani z roślinami ani z glonami. W akwarium przez jakiś czas mieszkał samiec szczupieńczyka pręgowanego z gupikami a ostatnio odbyło się w nim tarło szczupieńczyków. Teraz czekam na narybek szczupieńczyka (o ile jakaś ikra została, bo jakoś jej nie widać).

Stan akwarium ogólnego

Dozowanie związków amonowych wywołało glony, gdyż zabrakło CO2 (przez jeden dzień). Szybka reakcja zapobiegła katastrofie. Może niedługo znowu spróbuję nawozu z NH4. Znowu zacząłem podawać zwykły nawóz. Rośliny bardzo ładnie rosną i nie ma problemów oprócz powracającego zielonego nalotu na szybie. Szybę muszę przecierać co 3 dni. Na roślinach nie ma glonów. Świeciłem 8 godzin dziennie przez ostatnie 3 tygodnie, niestety nalot na szybie się nie zmniejszył. Teraz zwiększyłem czas oświetlenia do 12 godzin na dobę, zobaczę jak to wpłynie na kondycję roślin i ilość glonów na szybie. Zmniejszyłem też ilość podawanego nawozu mikro. Przynajmniej na kilka dni. CO2 podawany jest przez całą dobę. Zmieniłem dyfuzor na wewnętrzny, który całkowicie rozpuszcza gaz. Zwiększyłem też ilość podawanego CO2 i nic się nie marnuje.

Rośliny chyba mają się bardzo dobrze, bo zakwitł mi anubias. Na razie jeszcze kwiat nie jest rozwinięty, z niecierpliwością czekam aż się pokaże w całej okazałości. Bardzo dobrze rośnie blyksa japońska, jest gęsta i zielona. Była już tak gęsta, że część sadzonek musiałem przesadzić do innego akwarium. Część szybkorosnących roślin muszę wyrzucać przy okazji cotygodniowych przycinek, gdyż dorastają do powierzchni i zacieniają. Tak samo jest z pływającym limnobium rozłogowym, którego muszę co tydzień wyrzucać solidną garść.

Dokupiłem też 10 brzanek sumatrzańskich, bo bardzo lubię te rybki. Znowu w akwarium zrobiło się dosyć gęsto, tym bardziej, że z małego akwarium przeniosłem tymczasowo gupiki, gdyż w małym akwarium trze się parka szczupieńczyka pręgowanego.

Generalnie jestem bardzo zadowolony z wyglądu akwarium, wzrostu roślin i kondycji ryb.