Dozowanie CO2 do akwarium

Akwaria w których chcemy hodować ciekawsze (i bardziej wymagające) gatunki roślin wymaga stosowania dodatku dwutlenku węgla. Związek ten wykorzystywany jest przez rośliny w czasie fotosyntezy. Produktem ubocznym jest tlen wydzielany do wody. Wynika z tego, że dwutlenek węgla służy roślinom jako źródło węgla (którego jest około 45% w suchej masie rośliny). Węgiel jest z tego powodu nazywany czasem super-makro (makroelement potrzebny w super dużych ilościach). Produkowany przez rośliny tlen zapewnia doskonałe warunki dla ryb, nie jest potrzebne żadne dodatkowe natlenianie wody.

Dostarczanie CO2 do akwarium

Naturalne stężenie CO2 w akwarium wynosi około 3-4 ppm (mg/l) i jest ono prawidłowe, jeżeli akwarium jest oświetlone niewielkim światłem (około 0,3 W/l). Stężenie takie będzie się utrzymywało jeżeli zapewnimy ruch tafli wody (napowietrzanie nie jest konieczne).

Wyższe stężenia można uzyskać dostarczając do akwarium CO2 z dodatkowego źródła. Najpopularniejszym z nich jest butla ciśnieniowa z reduktorem i zaworkiem precyzyjnym. Zestaw taki pozwala na precyzyjne i równomierne podawanie gazu do akwarium. Typowa butla 1,5kg powinna wystarczyć do akwarium 100l na około 1-3 miesiące (w zależności od sposobu podawania i ruchu wody w akwarium).

Popularnym sposobem jest też budowa tzw. "bimbrowni", czyli pojemnika w którym odbywa się fermentacja alkoholowa i produkowany jest dwutlenek węgla. Ten sposób nie zapewnia jednak odpowiednio stabilnego poziomu podawania dwutlenku węgla.

Wymagany poziom CO2

Uznaje się, że optymalny poziom CO2 w akwarium to 30mg/l, nawet w przypadku bardzo intensywnego oświetlenia (około 1W/l). Utrzymanie takiego poziomu nie jest łatwe z kilku powodów. 

Po pierwsze gazy dążą do wyrównania ciśnień, więc CO2 będzie uciekał z wody do powietrza. Ruch powierzchni wody dodatkowo wspomaga ten proces, więc należy zadbać, żeby powierzchnia wody nie falowała zbyt mocno. Napowietrzacze są stanowczo niewskazane, ale konieczny jest ruch wody w akwarium, żeby woda z CO2 cały czas obmywała rośliny (odpowiednia cyrkulacja).

Po drugie woda w akwarium ma dosyć wysoką temperaturę, co obniża rozpuszczalność dwutlenku węgla.

Po trzecie rośliny w czasie fotosyntezy zużywają spore ilości CO2.

Pomiar poziomu rozpuszczonego CO2

Rozpuszczony w wodzie dwutlenek węgla obniża Ph, ponieważ powoduje powstanie słabego kwasu. Istnieje ścisły związek pomiędzy ilością CO2 i twardością węglanową wody (Kh):

CO2[mg/l]=3xKHx10^(7-pH)

 Na tej zależności opiera się pomiar ilości CO2 w akwarium. Znając twardość węglanową wody w akwarium i jej Ph można wyliczyć szacunkową ilość CO2 w wodzie. Wynik wyliczeń zawiera poniższa tabelka:

Żółty kolor oznacza stężenie szkodliwe lub śmiertelne dla ryb, zielony - optymalne warunki do uprawy roślin, niebieski - za mało CO2, czerwony - naturalny poziom CO2.

Wystarczy więc zmierzyć Kh i Ph i na podstawie tabelki odczytać zawartość CO2 w wodzie.

Stały pomiar CO2

Można ułatwić sobie życie i zamontować w akwarium urządzenie do stałego pomiaru ilości CO2. Miernik taki opiera się na tym, że w odpowiednio skonstruowanym pojemniczku znajduje się niewielka ilość wody z dodanym specjalnym barwnikiem reagującym na zmianę Ph. Woda w pojemniczku oddzielona jest od wody z akwarium za pomocą poduszki powietrznej (nie mieszają się). Gazy dążą do wyrównania ciśnienia poprzez dyfuzję, więc po jakimś czasie stężenie CO2 będzie w pojemniczku takie samo jak w wodzie akwariowej. Bezwładność odczytu dochodzi więc do 2-3 godzin.

Odczytu dokonuje się porównując kolor odczynnika w pojemniczku ze skalą barwną. Na przykład w teście firmy JBL wygląda on następująco:

Odczyt należy porównać z tabelką w zależności od twardości węglanowej użytej wody. Niestety woda z akwarium może zawierać inne związki, które mogą przekłamywać wynik twardości węglanowej (np. kwasy humusowe z korzeni i rozkładu materii organicznej). Dlatego najlepiej użyć wody destylowanej (lub z filtra odwróconej osmozy - RO) aby uzyskać wodę o znanej twardości węglanowej. Według mnie najlepiej użyć wody o twardości 10dKh (dziesięć stopni niemieckich twardości węglanowej). Dla takiej wody optymalne Ph to 7 (środkowy odczyt na skali barwnej), Ph 6,8 = 47,5 mg/l CO2, czyli za dużo, Ph 7,2 = 18,9 - trochę za mało.

Przygotowanie wody 10dKh

Wodę o odpowiedniej twardości można przygotować samodzielnie. Trzeba zaopatrzyć się w dokładną wagę (np. jubilerską, koszt 15-20 zł), sodę oczyszczoną (do nabycia w sklepach spożywczych) i wodę destylowaną (do kupienia na stacji benzynowej).

Odważamy 1,2 grama sody oczyszczonej i rozpuszczamy w 1 litrze wody destylowanej. Da nam to 1 litr wody o twardości węglanowej 40 dKh. Następnie bierzemy 250ml tej wody i 750ml wody destylowanej, co da nam 1 litr wody o twardości 10 dkH.

Jednorazowo do pojemniczka pomiarowego JBL wchodzi około 1,5 ml płynu i 2-3 krople barwnika pomiarowego. Przygotowany litr płynu starczy nam na ponad 600 uzupełnień (wodę należy zmieniać co tydzień), więc na około 12 lat.

Proserpinaca palustris (Pełzacz bagienny)

Ta bardzo atrakcyjna roślina nie ma dużych wymagań co do składu wody, ale wymaga dosyć silnego oświetlenia i dozowania dwutlenku węgla. W odpowiednich warunkach wybarwia się na czerwono, co stanowi ciekawy kontrast dla innych roślin.

Rośnie dosyć wolno, nie rozkrzewia się. Sporadycznie puszcza boczne pędy. W celu rozmnożenia można odciąć i posadzić górną część a dolną zostawić z nadzieją, że wypuści jeden lub dwa dodatkowe pędy.

Polecam tę roślinkę do akwariów z dwutlenkiem węgla, bo wygląda naprawdę ciekawie a nie rośnie szybko i jest łatwa w utrzymaniu.

Hygrophila polysperma (nadwódka wielonasienna)

To popularna i łatwa w uprawie roślina. Nie ma specjalnych wymagań i będzie rosła w zasadzie w każdych warunkach. Nie ma też dużych wymagań co do oświetlenia. W dobrych warunkach rośnie szybko.

Rozmnaża się wegetatywnie poprzez nowe pędy które wyrastają przy liściach, gdy roślina ma wystarczająco dużo światła i dobre warunki.

Polecana jako roślinka na start akwarium. Dobrze wygląda posadzona w kępie na drugim lub trzecim planie akwarium. Przy słabym świetle potrafi się "wyciągać" i wtedy nie wygląda zbyt atrakcyjnie.

Rotala rotundifolia

Rotala rotundifolia - inaczej rotala okrągłolistna lub rotala indica. Bardzo dekoracyjna roślina szczególnie, gdy jest sadzona w grupie. Przy niskich dawkach azotu (poniżej 10 ppm) wybarwia się na czerwono. Intensywne oświetlenie też pomaga  w uzyskaniu czerwonego koloru. Typowy łodygowiec, rośnie cały czas w górę. Można przycinać górną część pędu i ponownie sadzić, na pewno wypuści korzenie i będzie dalej rosła. Z części poniżej odcięcia najczęściej wypuszcza nowe pędy. W ten sposób łatwo ją rozkrzewić nawet z pojedynczej sadzonki.

U mnie ciężko reaguje na podanie chociaż trochę większej ilości mikro. Zamierają jej stożki wzrostu.

Na zdjęciu roślinki z mojego akwarium pod koniec dnia świetlnego, składają się przed nocą. Na roślinach widać pęcherzyki tlenu pochodzące z fotosyntezy (woda była podmieniania 4 dni temu).

Porównanie szkła akwariowego (float versus OptiWhite)

Dziś postanowiłem porównać modne ostatnio szkło OptiWhite i zwykłe szkło (tzw. float).

Na początek zdjęcie na którym widać o co tak naprawdę chodzi. Lewa strona to ujęcie białej kartki przez dwie szyby 6mm ze szkła typu float. Trzeba dodać, że to akwarium ma z 10 lat, więc aktualnie szkło może mieć lepsze parametry. Prawa strona to widok tej samej białej kartki przez dwie szyby 4mm szkła OptiWhite. Oba zdjęcia były robione z tymi samymi parametrami ekspozycji (niedoświetlenie). Zdjęcia wykonałem przed chwilą w moich akwariach (zdjęcia poniżej). Niedoświetlenie jest celowe i w rzeczywistości różnica nie jest aż tak wyraźna. Normalnie zdjęcie po prawej byłoby białe a po lewej lekko (ale wyraźnie) zielone.

Przyglądając się akwarium można nie zauważyć różnicy (czarne tło, zielone rośliny), ale gdy ma się takie akwaria obok siebie, to wyraźnie widać, że szkło jest inne. W małych akwariach o cienkich ściankach niewiele to zmienia, ale już w akwarium 300-400 litrów (gdzie grubość szyby to 10-12 mm) różnica jest naprawdę duża.

Czy warto zainwestować dodatkowe pieniądze (i to nie małe!) w akwarium ze szkła OptiWhite? Według mnie jeżeli ma to być akwarium dekoracyjne, to jak najbardziej. Raz zakupione akwarium może cieszyć nasze oczy przez 10-15 lat. Na pewno nie warto inwestować w szkło OptiWhite w przypadku zbiorników hodowlanych czy takich stawianych na krótko, ale jeżeli akwarium ma być ozdobą salonu, to chyba warto nawet poczekać dłużej, ale cieszyć się z naprawdę dekoracyjnego akwarium.

Co do ceny, to niestety trzeba mieć gruby portfel. Akwaria OptiWhite kosztują około 3-4 razy drożej niż akwaria z szyby float.

Lysimachia Nummularia (Tojeść rozesłana)

Bacopa monnieri

Dziś udało mi się zrobić całkiem ładne zdjęcie roślin w moim akwarium. Wcześniej pisałem, że to Bacopa Monnieri, ale okazało się, że to Tojeść Rozesłana. Roślinka popularna również w Polsce, także w uprawie ogrodowej. U mnie rośnie powoli i mam z nią pewne problemy. Część pędów zamiera. Podobno łatwa w uprawie, ale u mnie jakoś słabo daje radę.

Na zdjęciu niestety widać, że ostatnio walczę z glonami (zielenice). Pojawiają się na roślinach i na szybach (zielony pył). Ostatnio jest jakby lepiej, ale walka ciągle trwa.

Tło w akwarium

Tło w akwarium stanowi bardzo ważny element. Nieodpowiednio dobrane potrafi popsuć cały efekt nawet doskonale utrzymanych roślin i wspaniałych kolorów ryb.

Kiedyś nie przywiązywałem większej uwagi do tła w akwarium. Było mi wszystko jedno czy przez akwarium widać ścianę, czy nie. Było to ponad 20 lat temu i od tamtej pory moje podejście zasadniczo się zmieniło. Tło w akwarium powinno moim zdaniem stanowić harmonijną całość z akwarium. Na pewno nie powinno odwracać uwagi od zawartości akwarium. Z tego powodu za fatalne rozwiązanie naklejanie na tył akwarium tzw. fototapety. Zwykle obraz na takiej fototapecie jest niespójny z wystrojem akwarium, często rośliny są w nieodpowiedniej skali.

Jako tło można zastosować tapetę akwarystyczną o jednolitym kolorze. Najlepiej sprawdza się kolor czarny lub granatowy (ciemnoniebieski). Na czarnym tle dobrze oświetlone rośliny i ryby prezentują się doskonale. Ciemnoniebieskie tło potrafi dodać głębi, ale na takim tle bardziej widać glony. Czarne tło nie ma tej wady. Osobnym tematem jest sposób przyklejenia takiej tapety. Nie wystarczy zamocować jej za pomocą taśmy klejącej do akwarium, gdyż będzie widać odbicia na tylnej ścianie. Dobrym sposobem jest użycie wazeliny technicznej lub oleju jadalnego (oleju nie próbowałem, ale podobno się sprawdza). Umieszczamy niewielką ilość wazeliny na środku szyby, przykładamy tapetę akwarystyczną i rozprowadzamy równomiernie za pomocą równej packi (dobrze sprawdza się w tej roli karta kredytowa). Brzegi tapety przyklejamy do akwarium taśmą klejącą. Niestety taśma po kilku miesiącach potrafi się odklejać a tapeta zawijać i deformować. Za to efekt wizualny jest doskonały i łatwo zmienić tło gdy kolor się znudzi.

Popularne ostatnio stały się też folie matujące (tzw. mist), które są później podświetlane z tyłu aby uzyskać odpowiedni efekt. Takie akwarium wygląda naprawdę efektownie, ale trzeba bardzo dbać o czystość szyb.

Drugim rozwiązaniem, które uważam za bardzo praktyczne, to pomalowanie tylnej ściany (oczywiście z zewnątrz) za pomocą farby w odpowiednim kolorze. Daje to doskonałe przyleganie i brak odblasków na tylnej szybie, ale w przypadku zmiany koloru możemy mieć problem. Zapewne da się zmyć za pomocą odpowiedniego rozpuszczalnika. Za to mamy zapewnioną trwałość na lata. Nic się nie stanie, gdy po szybie spłynie nam kilka kropli wody, zacieki nie będą widoczne.

Część osób kupuje gotowe tła strukturalne do umieszczenia w akwarium. Takie tło może zarastać glonami i jeżeli nie jest odpowiednio dopasowane, to na pewno prędzej czy później wpłynie za nie jakaś rybka. Tło wewnętrzne można też wykonać samemu (np. z kamieni), ale trzeba pamiętać, żeby użyć bezpiecznych materiałów.

Można też zrobić strukturalne tło z wybranych przez siebie materiałów i umieścić je za akwarium. Takie tło ma tę wadę, że będzie widać odbicia na tylnej szybie, co może wyglądać nienaturalnie. Za to łatwo takie tło wymienić czy poprawić.

Ja w swoim następnym akwarium (planuję 450 litrów) po prostu pomaluję tylną ścianę i jeden bok (od ściany) na czarno lub ciemny granatowy. Aktualnie w akwarium (72 litry) mam czarne tło przyklejone na wazelinę, ale zaczęło się odklejać. Wcześniej miałem tło niebieskie i też wyglądało całkiem nieźle, ale odwracało trochę uwagę od roślin.

Zdjęcia obok prezentują moje akwarium (z czasów gdy walczyłem z glonami) z tłem niebieskim i czarnym.